Mevzuat.com

7 Eylül 2006 PERŞEMBE

Resmî Gazete

Sayı : 26282

TEBLİĞ

Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:

Esas Sayısı: 2004/102

Karar Sayısı : 2005/96

Karar Günü: 29.11.2005

İPTAL DAVASINI AÇAN :Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyesi Ali TOPUZ ve K. Kemal ANADOL ile 115 Milletvekili

I - İPTAL VE YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMİNİN GEREKÇESİ

İptal ve yürürlüğün durdurulması istemlerini içeren 11.11.2004 günlü, dava dilekçesinin gerekçe bölümü şöyledir :

"17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 13 üncü maddesinin (c) fıkrasının 24.12.2003 tarihli ve 5027 sayılı 2004 Mali Yılı Bütçe Kanununun 17ncimaddesinin (a) fıkrasının (10) numaralı bendini değiştiren hükmünün Anayasanın Başlangıç Bölümüne, 2nci, 6ncı, 11 inci, 161 inci ve 162ncimaddelerine Aykırılığı

İptali istenen hüküm ile, 5027 sayılı 2004 Mali Yılı Bütçe Kanununun 17ncimaddesinin (a) fıkrasının (10) numaralı bendi değiştirilmiştir. Söz konusu hükmün değişiklikten önceki şeklinde Maliye Bakanı, "Aynı kuruluş bütçesi içinde "Mal ve Hizmet Alımları" tertipleri arasında fonksiyonel sınıflandırma ayırımına bakılmaksızın aktarma yapmaya" yetkili kılınmıştır. Burada Maliye Bakanına sadece "Mal ve Hizmet Alımları" tertipleri arasında aktarma yetkisi verilmiş diğer bir anlatımla verilen yetki sınırlandırılmıştır. Yapılan değişiklikte ise, kuruluş bütçe ödenekleri üzerindeki aktarma yetkisi sınırsız bir şekilde genişletilmiş ve ayrıca kuruluşların bütçelerinden Maliye Bakanlığı bütçesindeki yedek ödenek tertibine aktarma yapılması konusunda da ek bir yetki verilmiştir.

Yapılan bu değişikliğin anlamı; TBMM'nin birinci düzey fonksiyonlar halinde kabul ettiği kuruluş bütçesi üzerinde Maliye Bakanının istediği değişikliği yapabilmesi, hatta kuruluştan TBMM'nin tahsis ettiği ödeneği alıp kendi bütçesine, buradan da diğer kuruluşların bütçesine aktarabilmesidir. Maliye Bakanı bu yetki ile, bütçe kabul edilip yasalaştıktan sonra TBMM'nin yaptığı tahsisleri dilediği gibi değiştirme hakkını elde etmektedir. Ancak, yukarıda da açıklandığı üzere demokratik yönetim biçimini benimseyen ülkelerde egemenlik hakkı millete ait olduğu ve bu hak seçilmiş milletvekillerinin oluşturduğu yasama organınca millet adına kullanıldığı için, devlet gelir ve giderlerini onaylama hakkı da millete ait olan bir haktır. Yasama organının (TBMM'nin) bu hakkı (Bütçe hakkını) millet adına kullanmasının sınırlandırılması ve herhangi bir surette engellenmesi düşünülemeyeceğinden Anayasada bu konuda gerekli kurallar da getirilmiştir.

Anayasanın 161 inci maddesinin ikinci fıkrası "Mali yıl başlangıcı ile genel ve katma bütçelerin nasıl hazırlanacağı ve uygulanacağı kanunla belirlenir" hükmüne amirdir. Bu hüküm çerçevesinde 1050 sayılıMuhasebeiUmumiye Kanununun 35 inci maddesinin ilk cümlesinde "Meclis Genel Bütçe Kanununun metnini maddemadde; gelir ve gider cetvellerini bölümbölümgörüşür" hükmüne yer verilmiştir. Bu madde, Bütçe Kanunu tasarısı ile gelir (B Cetveli) ve gider (A Cetveli) cetvellerinin Meclis Genel Kurulunda görüşülmesinde ve onaylanmasında, Kanun tasarısı metninin maddeler itibariyle, (A) ve (B) cetvellerinin bölümler itibariyle ele alınacağını hükme bağlamaktadır. Yine Anayasanın "Bütçenin görüşülmesi" başlığını taşıyan 162ncimaddesinin dördüncü fıkrasında, Genel Kurulda, bölümler üzerinde ayrıca görüşme yapılmaksızın okunup oylanacağı belirtilmiştir. 5027 sayılı 2004 mali yılı Bütçe Kanunun 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde, bölüm deyiminin fonksiyonel sınıflandırmanın birinci düzeyine karşılık geleceği hükmü yer almıştır. Bu hükümlerden çıkan sonuçşudur:

Yasama organı kuruluşların bütçe ödeneklerine ilişkin iradesini bölümler itibariyle ortaya koyduğundan bu bölümlerde, örneğin bir kurum veya kuruluşun bütçesinin eğitim harcamalarına ilişkin bölümünde bir değişik yapılması ancak yasa yoluyla yapılabilir. Maliye Bakanına böyle bir yetkinin verilmesi yasama organının daha önce tecelli eden iradesine ve dolayısıyla Anayasaya aykırı düşer.

Anayasanın Başlangıç'ında "Millet iradesinin mutlak üstünlüğü, egemenliğin kayıtsız şartsız Türk Milletine ait olduğu ve bunu millet adına kullanmaya yetkili kılınan hiçbir kişi ve kuruluşun, bu Anayasada gösterilen hürriyetçi demokrasi ve bunun icaplarıyla belirlenmiş hukuk düzeni dışına çıkamayacağı" belirtilmiş, 2ncimaddesinde "Türkiye Cumhuriyeti toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir", 6ncimaddesinde ise "Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz" hükümlerine yer verilmiştir.

Maliye Bakanına TBMM'nin kabul ettiği kuruluş bütçesi üzerinde istediğideğişikliği yapabilme, hatta bu kuruluştan TBMM'nin tahsis ettiği ödeneği alıp kendi bütçesine aktarabilme yetkisinin verilmesinin Anayasanın yukarıda açıklanan hükümleriyle bağdaştırılması da mümkün değildir.

Diğer taraftan, bir yasa kuralının Anayasanın herhangi bir kuralına aykırılığının tespiti onun kendiliğinden Anayasanın 11 inci maddesine de aykırılığı sonucunu doğuracaktır (Anayasa Mahkemesinin 03.06.1988 tarih ve E.1987/28, K.1988/16 sayılı kararı, AMKD.,sa.24,shf.225).

Açıklanan nedenlerle, 17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 13 üncü maddesinin (c) fıkrasının 24.12.2003 tarihli ve 5027 sayılı 2004 Mali Yılı Bütçe Kanununun 17ncimaddesinin (a) fıkrasının (10) numaralı bendini değiştiren hükmü, Anayasanın Başlangıç Bölümüne, 2nci, 6nci, 11 inci, 161 inci ve 162ncimaddelerine aykırı olduğundan iptali gerekmektedir.

YÜRÜRLÜĞÜ DURDURMA İSTEMİNİN GEREKÇESİ

Anayasal düzenin en kısa sürede hukuka aykırı kurallardan arındırılması, hukuk devleti sayılmanın gereğidir. Anayasaya aykırılığın sürdürülmesinin, bir hukuk devletinde sübjektif yararların üstünde, özenle korunması gereken hukukun üstünlüğü ilkesini zedeleyeceği kuşkusuzdur. Hukukun üstünlüğü ilkesinin sağlanamadığı bir düzende, kişi hak ve özgürlükleri güvence altında sayılamayacağından, bu ilkenin zedelenmesinin hukuk devleti yönünden giderilmesi olanaksız durum ve zararlara yol açacağında duraksama bulunmamaktadır.

17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 13 üncü maddesinin (c) fıkrasının 24.12.2003 tarihli ve 5027 sayılı 2004 Mali Yılı Bütçe Kanununun 17ncimaddesinin (a) fıkrasının (10) numaralı bendini değiştirerek Maliye Bakanına kuruluş bütçe ödenekleri üzerinde sınırsız bir şekilde aktarma yapma ve yine kuruluşların bütçelerinden Maliye Bakanlığı bütçesindeki yedek ödenek tertibine aktarma yapma yetkisi veren ve iptali istenen hüküm, millete ait bütçe hakkını, millet adına elinde bulunduran Millet Meclisinin elinden fiilen alınması sonucunu getirdiğinden giderilmesi güç yada olanaksız durum ve zararlar doğabilecektir. Maliye Bakanına verilen bu yetkinin, 2004 yılının bitmek üzere olduğu bu günlerde esas olarak 2004 yılının son ayında kullanılabileceği de dikkate alınmalıdır.

Arz ve izah olunan nedenlerle, söz konusu hüküm hakkında yürürlüğünün durdurulması da istenerek iptal davası açılmıştır.

SONUÇ VE İSTEM

Yukarıda açıklanan gerekçelerle;

17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 13 üncü maddesinin (c) fıkrasının 24.12.2003 tarihli ve 5027 sayılı 2004 Mali Yılı Bütçe Kanununun 17ncimaddesinin (a) fıkrasının (10) numaralı bendini değiştiren hükmünün, Anayasanın Başlangıç Bölümüne, 2nci, 6ncı, 11 inci, 161 inci ve 162ncimaddelerine aykırı olduğu için iptaline ve uygulanması halinde giderilmesi olanaksız zarar ve durumlar doğacağı için, iptal davası sonuçlanıncaya kadar, yürürlüğünün durdurulmasına karar verilmesine ilişkin istemimizi saygı ile arz ederiz."

II - YASA METİNLERİ

A - İptali İstenilen Yasa Kuralı

17.9.2004 günlü, 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un, 13. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendiyle değiştirilen 24.12.2003 günlü, 5027 sayılı 2004 Malî Yılı Bütçe Kanunu'nun 17. maddesinin (a) fıkrasının (10) numaralı bendi şöyledir :

"10. Aynı kuruluş bütçesi içinde fonksiyonel ve ekonomik sınıflandırma ayırımına bakılmaksızın aktarma yapmaya veya kuruluşların bütçelerinden Maliye Bakanlığı bütçesinin yedek ödenek tertiplerine aktarma yapmaya,".

B - Dayanılanve İlgili Görülen Anayasa Kuralları

Dava dilekçesinde Anayasa'nın Başlangıç Kısmı ile 2., 6., 11., 161. ve 162. maddelerine dayanılmış, 7. maddesi ise ilgili görülmüştür.

III - İLK İNCELEME

Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nün 8. maddesi gereğince, Mustafa BUMİN,HaşimKILIÇ, Fulya KANTARCIOĞLU, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, Fazıl SAĞLAM, A.NecmiÖZLER ve SerdarÖZGÜLDÜR'ünkatılmalarıyla 18.11.2004 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine, yürürlüğü durdurma isteminin bu konudaki raporun hazırlanmasından sonra karara bağlanmasına oybirliğiyle karar verilmiştir.

IV - ESASIN İNCELENMESİ

Dava dilekçesi ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, iptali istenilen Yasa kuralı, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü :

Dava dilekçesinde, 5027 sayılı Yasa'nın 17. maddesinin (a) fıkrasının (10) numaralı bendinde yer alan "Mal ve Hizmet Alımları" tertipleri arasında Maliye Bakanına tanınan aktarma yapma yetkisinin sınırlı bir yetki olduğu, 5234 sayılı Yasa'yla yapılan değişiklikle, kuruluş bütçe ödenekleri üzerindeki aktarma yetkisinin sınırsız bir şekilde genişletildiği, ayrıca kuruluşların bütçelerinden Maliye Bakanlığı bütçesindeki yedek ödenek tertibine aktarma yapılabilmesi konusunda da ek bir yetki daha verildiği, böylece TBMM'nin Devletin gelir ve giderlerini Millet adına onaylama hakkını kullanmasının sınırlandırıldığı ve engellendiği, ayrıca Maliye Bakanına tanınan geniş yetkinin, Yasama organının kuruluşların bütçe ödeneklerine ilişkin ortaya koyduğu iradesine de ters düştüğü, bu nedenlerle Kuralın, Anayasa'nın Başlangıç Kısmı ile 2., 6., 11., 161. ve 162. maddelerine aykırılığı ileri sürülmüştür.

2949 sayılı Yasa'nın 29. maddesine göre dava konusu kural, Anayasa'nın 7. maddesi yönünden de incelenmiştir.

5234 sayılı Yasa ile 5027 sayılı 2004 Malî Yılı Bütçe Kanunu'nda değişiklik yapılarak"Aynı kuruluş bütçesi içinde fonksiyonel ve ekonomik sınıflandırma ayırımına bakılmaksızın aktarma yapmaya veya kuruluşların bütçelerinden Maliye Bakanlığı bütçesinin yedek ödenek tertiplerine aktarma yapmaya"MaliyeBakanı yetkili kılınmıştır.

Anayasa'nın 7. maddesinde, "Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisi'nindir. Bu yetki devredilemez."; denilmektedir. Buna göre, yasa koyucunun temel ilkeleri koymadan, çerçeveyi çizmeden yürütmeye yetki vermemesi, sınırsız, belirsiz bir alanı, yönetimin düzenlemesine bırakmaması gerekir. Yasa ile yetkilendirme Anayasa'nın öngördüğü biçimde yasa ile düzenleme anlamına gelmez. Yasa koyucu, gerektiğinde sınırlarını belirlemek koşuluyla bazı konuların düzenlenmesini idareye bırakabilir. Bu bağlamda, sıksıkdeğişik önlemler alınmasına veya bunların kaldırılmasına gerek görülenekonomik, teknik veya benzeri alanlarda temel kurallar saptandıktan sonra ayrıntıların düzenlenmesinin idareye verilmesi, yasama yetkisinin devri olarak nitelendirilemez.

Dava konusuKural'la Maliye Bakanı'na çerçevesi çizilmemiş, esasları belirlenmemiş bir alanda hiçbir sınırlamaya bağlı olmaksızın geniş yetkiler tanınarak yasama yetkisinin devrine yol açılmıştır.

Bu nedenlerle, dava konusu Kural Anayasa'nın 7. maddesine aykırıdır. İptali gerekir.

Anayasa'nın 7. maddesine aykırı görülerek iptal edilen Kuralın, Anayasa'nın Başlangıç Kısmı ile 2., 6., 11., 161. ve 162. maddeleri yönünden ayrıca incelenmesine gerek görülmemiştir.

V - YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMİ

17.9.2004 günlü, 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un, 13. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendiyle değiştirilen 24.12.2003 günlü, 5027 sayılı 2004 Malî Yılı Bütçe Kanunu'nun 17. maddesinin (a) fıkrasının (10) numaralı bendinin yürürlüğünün durdurulması isteminin koşulları oluşmadığından REDDİNE, 29.11.2005 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

VI - SONUÇ

17.9.2004 günlü, 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un, 13. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendiyle değiştirilen 24.12.2003 günlü, 5027 sayılı 2004 Malî Yılı Bütçe Kanunu'nun 17. maddesinin (a) fıkrasının (10) numaralı bendinin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, 29.11.2005 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

Başkan

Tülay TUĞCU

Başkanvekili

HaşimKILIÇ

Üye

SacitADALI

Üye

Fulya KANTARCIOĞLU

Üye

Ahmet AKYALÇIN

Üye

Mehmet ERTEN

Üye

Mustafa YILDIRIM

Üye

A.NecmiÖZLER

Üye

Üye

SerruhKALELİ

Üye