Mevzuat.com

TürkiyeOdalar ve Borsalar Birliğinden:

Ticaret Borsaları ileÜrün İhtisas Borsalarında

Alivre ve Vadeli AlımSatım

Yönetmeliği

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam,Dayanak ve Tanımlar

Amaç

Madde 1 -BuYönetmeliğin amacı; ticaret borsaları ile ürün ihtisas borsalarında işlemgörecek alivre ve vadeli alım satım işlemlerinin usul ve esaslarınıdüzenlemektir.

Kapsam

Madde 2 -BuYönetmelik, borsalarda yapılacak alivre ve vadeli alım satımların şekli, alımsatım yapan gerçek ve tüzel kişilerin faaliyet ve denetim esasları ileyükümlülükleri, işlemlerin tescil, takip ve kontrolü, verilen hizmetlerekarşılık alınacak ücretler ile teminatlara ilişkin usul ve esasları,ihtilafların halli ve oluşan zararların tazmini, borsanın yetki vesorumluluklarını kapsamaktadır.

Dayanak

Madde 3 -BuYönetmelik, 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğiile Odalar ve Borsalar Kanununun 46 ncı maddesinin üçüncü fıkrası, 48 incimaddesinin ikinci fıkrası ve 53 üncü maddesinin yedinci fıkrasına dayanılarakhazırlanmıştır.

Tanımlar

Madde 4 -BuYönetmelikte geçen;

Kanun: 5174 sayılıTürkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununu,

Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,

Birlik: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğini,

Borsa: Ticaret borsaları ile ürün ihtisas borsalarını,

Üye: Bu Yönetmelik hükümlerine göre üreticilerden,gerçek ve tüzel kişilerden ve diğer satıcılardan vadeli ürün alımı ve/veya ürünsatışı yapmaya üyesi bulunduğu borsa tarafından yetki verilmiş borsa üyesigerçek veya tüzel kişileri,

Ürün: Alivre ve vadeli alım satıma konu olacak borsakotasyonundaki ürünleri,

Vadeli alım satım: Satıcının satılan ürünü veya mevzuatauygun olarak ürünü temsilen çıkarılan senetleri devir ve teslim ettiği ancakalıcının devir veya teslim aldığı ürüne ilişkin bedeli belli bir vade sonundaödemeyi taahhüt ettiği alım-satımı,

Alivre alım satım: Satıcının satılan ürünü veya mevzuatauygun olarak ürünü temsilen çıkarılan senetleri belli bir vade sonunda devir veteslim etmeyi, alıcının ise ürün bedelini belli bir vade sonunda ödemeyitaahhüt ettiği alım satımı,

Taahhütname: Alivre ve vadeli alım satım sözleşmelerinintarafları ve üyeler tarafından, bu Yönetmelikte öngörülen borsanın yetki veişlemlerini kabul edeceğine dair borsaya verilecek taahhütnameyi,

Teminat: Alivre ve vadeli alım satım sözleşmelerindeöngörülen veya asgari oranı borsa tarafından belirlenerek alivre veya vadelialım satım işlemi bazında alıcıdan ve/veya satıcıdan talep edilen vesözleşmeyle taahhüt altına giren taraf veya taraflarca borsaya verilmesizorunlu olan, para, banka teminat mektubu veya borsa yönetim kuruluncabelirlenen başka bir teminatı,

Hakem veya hakem kurulu: Üyeler arasında veya alivre vevadeli alım satım sözleşmelerinde anlaşmazlık durumunda çözüm için borsanınhakemliğine başvurulacağına dair hüküm bulunması durumunda taraflar arasında yada borsa işlemlerinden dolayı çıkan ihtilafları çözmekle görevli ve yetkili,ilgili mevzuatına göre seçilmiş hakemi veya hakem kurulunu,

ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

Beyan, TipSözleşme ve Teminat

Beyan ve Tip Sözleşme

Madde 5 -Taraflar,borsa içi alivre ve vadeli alım satımları aynı gün, borsa dışı alım satımlarıen geç 30 gün içinde borsaya beyan etmek ve bunun tescilini yaptırmakzorundadır.

Alivre veya vadeli alım satımın tip sözleşmelerleyapılması esastır. Tip sözleşme düzenlenmeden yapılan alım satımlarda taraflar,borsaca, alım satıma ilişkin tip sözleşme düzenlemeye davet edilirler. Borsanınbu davetine veya talebine uyulmamışsa, tip sözleşme dışındaki sözleşmeler degeçerli kabul edilir ve tescil işlemi yapılır. Ancak bu tür alivre sözleşmeler,tip sözleşmeler gibi Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde cirosu kabil senetlerdensayılmaz ve ciro olunamaz. Ayrıca bir tip sözleşmeyle bağıtlanmamış alivre vevadeli alım satımların muhteviyatında olabilecek yetersizlik veyaeksikliklerden ya da bunlardan kaynaklanan zararlardan tamamen taraflar sorumluolur.

Tip sözleşmelerde aranılacak koşullar ve bunların şekliborsaca hazırlanır ve Birlikçe onaylanır. Bakanlık gerekli gördüğünde tipsözleşmelerde değişiklik yapılmasını talep edebilir. Bu durumda borsa veBirlik, varsa önerileriyle birlikte gerekli değişiklikleri yaparak Bakanlığınonayına sunar. Borsalar; Birlik onayını, Bakanlıkça bir değişiklik talebi olmuşsaBakanlık onayını takiben bu tip sözleşmeleri, alivre ve vadeli alım satımişlemlerinde kullanabilir.

Teminat

Madde 6 -Taraflarca,alivre ve vadeli alım satım sözleşmelerinde alım satımların karşılıklı teminatabağlanması esastır. Ancak, taraflar arasında alım satımın teminatsız olmasınailişkin özel sözleşmeler de geçerlidir.

Taraflarca sözleşmede teminat öngörülmemiş olsa bile,borsada tescil olunan alım satımın güvenilirliği ile olabilecek borsa ve diğerzararlarının tazmini amacıyla alım satıma dair sözleşme tarihindeki ortalamaborsa fiyatı üzerinden % 5 oranında teminat alınır. Taraflarca sözleşmedeöngörülen teminat bu orandan daha düşükse teminat tutarı bu orana tamamlatılır.

Sözleşme tarihinde o ürün borsada işlem görmemişse veyaborsa fiyatı oluşmamışsa, sözleşmede beyan olunan alım satım fiyatı esas alınırve teminat tutarı hesaplanır.

Piyasa koşulları ile alivre ve vadeli alım satımlarınnitelikleri, öngörülen vadeler dikkate alınarak, % 5 oranındaki teminat tutarı% 2'den az, % 20'den fazla olmamak üzere borsa yönetim kurulunun teklifiüzerine borsa meclisince değiştirilebilir.

Teminat, alım satımın tescilini takiben en geç 3işgününde borsa veznesine ya da borsanın belirlediği birime yatırılır veyateslim edilir.

Taraflardan biri, aralarındaki sözleşmede öngörülen veyaborsaca asgari teminat oranına göre hesaplanarak alınan tutarın, piyasadaoluşan fiyat farkından dolayı çok yetersiz kaldığını bildirerek borsadan bununartırılmasını isteyebilir. Bu durumda borsa yönetim kurulu, aynı teminat oranıüzerinden yeni piyasa fiyatına göre olması gereken teminat tutarını gözeterekve durumu inceleyerek isteği karara bağlar. Teminatın artırılması yönünde kararverilmişse bu durum en geç 3 işgününde taraflara bildirilir. Kararda öngörülen artışailişkin teminat, bildirimi izleyen 3 işgünü içerisinde borsaya yatırılır veyateslim edilir. Bu süre içinde teminatını yatırmayanlar hakkında bu Yönetmelikteöngörülen disiplin cezası uygulanır.

Teminatın İadesi

Madde 7 -Satıcınınsözleşme sırasında veya sonrasında satılan ürünü veya mevzuata uygun olarakürünü temsilen çıkarılan senetleri hukuken devir ve teslim ettiği durumda nihaialım satım gerçekleşmiş olur. Tarafların ürün devir ve tesliminin ihtilafsızolarak gerçekleştiğine dair beyanını da içeren nihai alım satımın borsayabildirilmesi üzerine, borsaca buna ilişkin tescil yapılır ve varsa fiyatfarkına ilişkin tescil ücretinin tahsilini müteakip, alınan teminat ilgilitarafa iade edilir. Ancak sözleşmede öngörülen yükümlülüklerini tamamen yerinegetirmeyen tarafın teminatı, yükümlülükler tamamen yerine getirilinceye kadarborsaca tutulur.

Tarafların anlaşarak, sözleşmeyi feshetmeleri durumundaise teminat taraftarlara geri verilir.

Taraflar arasında bir anlaşmazlık çıkması durumunda ise,taraflar anlaşmaya varana kadar teminat iade edilmez. Anlaşmazlık ya da ihtilafhakem veya hakem kuruluna veya mahkemeye intikal ettirilmişse hakem kurulununveya mahkemenin kesinleşmiş kararına kadar teminat tutulur. Teminat hakkında bukararlarda öngörülen şekilde işlem yapılır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TescilYükümlülüğü, Taahhütname ve Yetki

TescilYükümlülüğü

Madde8 -Alivre ve vadeli alım satımların borsalara tescili zorunludur. Alivre ve vadelialım satımların tescili, Kanunun 46 ncı maddesinde öngörülen Yönetmelikhükümlerine tabidir.

Alivre ve vadeli alım satımlar, buna ilişkin sözleşmeyimüteakip tescil ettirilir ve en geç 30 gün içinde borsaya tescil ücreti ödenir.Tescil ücreti sözleşme tarihindeki ortalama borsa fiyatına göre hesaplananbedel üzerinden tahsil edilir. Sözleşme tarihinde o ürün borsada işlemgörmemişse veya borsa fiyatı oluşmamışsa, sözleşmede beyan olunan alım satımfiyatı esas alınır ve tescil ücreti hesaplanır.

Tarafların anlaşarak sözleşmeyi feshetmeleri veyasözleşmenin hakem kurulu veya mahkeme kararıyla hukuken geçersiz sayılmasıdurumunda tescil ücreti talep halinde geri verilir.

Alım satımlarda; taraflar ürün devir veya teslimininyapılmasını müteakip en geç 7 işgününde nihai alım satımı borsaya bildirmekzorundadır.

Sözleşme tarihinde hesaplanan tescil ücreti, ürünündevir ya da teslimindeki ortalama borsa fiyatı üzerinden hesaplanan tescilücretinden düşükse, aradaki fark ayrıca tahsil olunur.

Taahhütname

Madde 9 -Alivre vevadeli alım satım sözleşmelerinin tarafları ve üyeler, borsaca talep olunanşekilde borsanın bu Yönetmelik çerçevesinde oluşturulan yetkilerinikullanmasını ve işlemler yapmasını kabul edeceğine dair borsaya bir taahhütnameverirler.

Sözleşme taraflarınca veya üyelerce verilmiş geçerli birtaahhütname varsa, o taraf veya üyeden her bir alivre ve vadeli alım satımailişkin taahhütname istenmez.

Yetki

Madde 10 -BuYönetmelikte hüküm bulunmayan durumlarda, Kanuna ve ilgili mevzuata aykırıolmamak kaydıyla alivre ve vadeli alım satımların düzenlenmesindeki yereluygulamaları belirlemeye ve bunları uygulamaya borsa yönetim kurulu yetkilidir.

Uygulamalarda tarafların itirazı olması halinde,öncelikle borsa uygulamaları tatbik edilir. Tarafların borsa uygulamalarınıkarşı yargıya gitme hakkı saklıdır.

DÖRDÜNCÜBÖLÜM

Hakem veUyuşmazlıkların Çözümü

Hakem

Madde 11 -Üyelerarasında veya alivre ve vadeli alım satım sözleşmelerinde anlaşmazlık durumundaçözüm için borsanın hakemliğine başvurulacağına dair hüküm bulunması durumundataraflar arasında ya da borsa işlemlerinden dolayı çıkan ihtilafları çözmeküzere Kanuna ve ilgili mevzuatına uygun olarak hakem veya hakem kurulu seçilir.

Hakem veya hakem kurulunun seçiminde, tahkimebaşvurmada, hakemlerin kabul ve reddinde, hakem huzurundaki duruşmaların gerçekleştirilmesinde,tahkim yeri ve süresinin tespitinde, hakem kararının ilanı ve uygulanması ilebenzer durumların icrasında, Kanuna ve borsalarda tahkime ilişkin mevzuathükümlerine uygun olarak işlemler yürütülür ve tahkim sonuçlandırılır.

UyuşmazlıklarınÇözümü

Madde 12 -Üyelerarasında veya alivre ve vadeli alım satım sözleşmelerinde anlaşmazlık durumundaçözüm için borsanın hakemliğine başvurulacağına dair hüküm bulunması durumundataraflar arasında ya da borsa işlemlerinden dolayı çıkan ihtilaflar, hakem veyahakem kurulu aracılığıyla çözümlenir.

Hakem veya hakem kurulu; borsaca tescil olunan alivreveya vadeli alım satım işlemlerinde tarafların sorumluluklarını belirli birzamanda yerine getirmesini istemeye, ihtilafların halline, tarafların borsayaverdikleri teminatı nakde çevirmeye, tarafların zararlarının tazminine kararvermeye, tarafların faaliyetlerini geçici olarak durdurmak üzere borsayönetimine öneride bulunmaya ve benzeri karar ve tedbirler almaya yetkili olur.

Tahkime ilişkin bu Yönetmelikte belirtilmeyen hususlardaborsa tahkim usulüne dair hükümler uygulanır.

Hakem kurulunun nihai kararına karşı tarafların yargıyabaşvuru hakkı saklıdır.

BEŞİNCİ BÖLÜM

Disiplin vePara Cezaları

Disiplin Suç ve Cezaları

Madde 13 -Üyelerdenalivre ve vadeli ürün alım satımların düzenini ve dürüstlüğünü bozan, işlerehile karıştıran ve işlemlerin açık, düzenli ve dürüst yürütülmesi için alınankararlara uymayanlarla, malları karıştırarak aynı pakette değişik ürün teslimedenler ve insan sağlığını bozacak ürünlerin teslimini yapanlar hakkındaKanunun 87 nci maddesinin (c) bendinde belirtilen üyelikten geçici çıkarmacezası verilir, bu fiilin tekrarı halinde ise aynı maddenin (d) bendindebelirtilen üyelikten uzun süreli çıkartma cezaları verilir.

Ayrıca, Kanunun 86 ncı maddesi ve devamındaki disiplinve para cezaları, disiplin soruşturmasının yürütülmesi, soruşturmanın açılması,savunma hakkı, ceza soruşturmalarının etkisi, kararların tebliği ve paracezalarına ilişkin hükümler alivre ve vadeli alım satım yapan üyeler için deuygulanır.

Bu madde kapsamında verilen cezalar, borsa ilanpanosunda bir hafta süre ile ilan edilir.

Yürürlük

Madde 14 -BuYönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde15 -Bu Yönetmelik hükümlerini Türkiye Odalarve Borsalar Birliği Başkanıyürütür.