Mevzuat.com

TürkiyeOdalar ve Borsalar Birliğinden:

TicaretBorsalarına Tabi Maddeler ve Bu Maddelerin

Alımveya Satımlarının Tescili

HakkındaYönetmelik

BİRİNCİBÖLÜM

Amaç,Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

Madde1 -Bu Yönetmeliğin amacı; hangi maddelerin ticaret borsalarında alım ve satımınınzorunlu olduğuna, bunların en az miktarlarının tespitine ve borsaya tabimaddelerin en az miktarları üzerinde yapılan alım satım muamelelerininborsalara tesciline ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Kapsam

Madde2 -Bu Yönetmelik ticaret borsalarını ve bu borsalara tabi maddelerin en azmiktarları üzerinde alım satım muamelesinde bulunanları kapsar.

Dayanak

Madde3 -Bu Yönetmelik, 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve BorsalarBirliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 46 ncı maddesine dayanılarakhazırlanmıştır.

Tanımlar

Madde4 -Bu Yönetmelikte geçen;

Kanun: 5174 sayılı Türkiye Odalarve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununu,

Bakanlık: Sanayi ve TicaretBakanlığını,

Birlik: Türkiye Odalar ve BorsalarBirliğini,

Borsa: Ticaret borsalarını,

Meclis: Borsa meclislerini,

Yönetim Kurulu: Borsa yönetimkurullarını,

ifade eder.

İKİNCİBÖLÜM

Borsaİşlemleri

Borsaya Tabi Maddeler

Madde5 -Borsa kurulan yerlerde, hangi malların borsada alım ve satımının zorunlu olduğuve bunların en az miktarları, meclisin teklifi ve Birliğin uygun görüşü üzerineBakanlıkça belirlenir ve ilgili borsa tarafından yerinde ilân olunur. Bakanlık,değişen piyasa şartlarında, borsada yeterli arz ve talebi bulunmayan veyaticarî teamüllere göre borsalarda alım satıma konu olmayan malları, genelolarak veya borsalar itibarıyla borsaya tâbi maddeler arasından çıkarabilir,ticaret borsalarının, bölge ticaret borsalarının ve ürün ihtisas borsalarınınkotasyonunda yer alacak veya almayacak ürünleri ve borsaya tâbi maddelerin enaz alım satım miktarlarını yeniden belirleyebilir. Bakanlığın bu konudakikararları da borsalar tarafından yerinde ilân edilir.

Ticaret borsalarında yeterli arz ve talebi bulunan,dayanıklı ve stoklanabilir nitelikteki misli mallar, numune veya tiplerüzerinden toptan alınıp satılır. Tipi tespit edilmemiş olan mallarlamisliyattan olup yerel ihtiyaçları karşılayan maddeler ile canlı veya kesilmişhayvanlar da borsaya tâbi maddeler arasına alınabilir.

Döviz ve kıymetli madenler bu Yönetmeliğin kapsamıdışındadır.

Herhangi bir maddenin borsaya tabi olabilmesi için;

a) Standardizasyonunun yapılmış bulunması,standardizasyonu yapılmamış ise, tiplere ayrılması, numuneyle temsili mümkünmisli mallardan olması,

b) Ülke veya borsanın çalışma alanı dahilindeticaretinin önemli miktarlarda yapılması, ayrıca borsanın bulunduğu yerde fazlamiktarda üretilmesi veya tüketilmesi, yahut da ihraç, ithal veya tevziedilmesi,

c) Genellikle stoklamaya elverişli olup, çabuk bozulanmallardan olmaması,

d)Teamülen toptancı hal ve mevzuuna giren yaş meyve ve sebzelerden olmaması,

e) Arz ve talebinin değişken olması, rekabet konusubulunması,

f) Borsada alım ve satıma tabi maddelerde grupisimlerinin değil, mutlak olarak madde isimlerinin nazara alınması, aynımaddelerin aynı isimle belirtilmesi,

g) Kabuklu, iç, tuzlu ve hava kurusu gibi çeşitlişekilde ticareti yapılan maddelerin tek madde olarak tespit edilmesi, ancak enaz miktarının ayrı ayrı belirtilmesi,

gerekir.

En Az Miktar

Madde 6 -Borsamuameleleri, borsaya tabi bir maddenin tespit edilmiş bir miktarı veya fazlasıüzerinden yapılan alım veya satımlardır. Borsa muamelelerine ve tescile esasolan ve her madde ve borsaya göre değişen bu miktara, "borsamuamelelerinde en az miktar" denir.

En az miktarlar, borsaların bulunduğu yerdeki mahallipiyasa teamüllerinde toptan sayılan miktarlar esas tutularak belirlenir.

Borsa Yeri

Madde 7 -Borsa yeri;borsaya tabi maddelerin biri veya birkaçı yahut tümünün alım satımlarınınyapılması için yönetim kurulu kararıyla borsanın merkez veya şube binası içindeveya dışında belirlenen satış salonu, pazar yeri veya özel alım satım yeridir.Borsaca organize edilen borsaya tabi maddelerin alım satımının gerçekleştirildiğielektronik ortamlar da borsa yeri sayılır.

Borsa yerinde yapılan muamelelere "Borsa içimuamele", borsanın çalışma alanı içinde olmakla beraber, borsa yeridışında yapılan muamelelere "Borsa dışı muamele" denir.

Borsa çalışma alanı içinde borsaya tâbi maddelerin en azmiktarlarının üzerinde kalan miktarlarının alım ve satımının, belirlenen borsayerinin dışında yapılması yasaktır. Bu maddelerin, en geç muamele yapıldığıgünü takip eden otuz gün içinde borsaya tescil ettirilmesi şartı ile borsa yerinindışında alınıp satılmasına meclisçe önceden karar verilebilir. Ancak Birlik,borsalarca alınacak bu gibi istisnai kararları kısmen veya tamamen, geçici veyasürekli olarak yürürlükten kaldırabilir.

Borsa yerinde yapılan alım satımlarda, fiilen simsar,komisyoncu ve ajanlık hizmeti verilmedikçe bu hizmetlerden dolayı herhangi birücret alınamaz.

Borsa yerlerinin niteliğine ve çalışma şartlarınailişkin esaslar Bakanlıkça belirlenir.

İlân

Madde8 -Borsada alım ve satımı zorunlu olan mallara, bunların en az miktarlarına veborsa yerine, borsaya tabi bir maddenin borsaya tabi maddeler arasındançıkarılmasına ilişkin Bakanlık kararları borsalar tarafından uygun vasıtalarlayerinde ilan edilir. Ayrıca bunlar, borsanın ilan tahtasında en az üç ay asılmaksuretiyle duyurulur.

ÜÇÜNCÜBÖLÜM

Borsaİşlemlerinin Tescili

Tescil

Madde9 -Borsaya tâbi maddelerin en az miktarları üzerinde yapılan alım satımmuamelelerinin borsalara tescili zorunludur. Elektronik ticaret yoluyla yapılansatışlar da bu madde kapsamındadır.

Borsaya tâbi olmamakla birlikteyeterli arz ve talebi bulunan, misli nitelikte tarımsal ürünlerin alım satımişlemleri, alıcı veya satıcının talebine bağlı olarak borsaya tesciledilebilir.

Tüketicilerin kendi ihtiyaçlarıiçin yaptıkları alımlar ile borsaya tabi maddelerin en az miktarları kadar veyabu miktarın altında yapılan alım satımlar tescile tabi değildir.

Tescil Yükümlülüğünün Yerine Getirilmesi

Madde10 -Tescil yükümlülüğü aşağıdaki şekilde yerine getirilir:

a) Alıcı ve satıcının aynı borsanınçalışma alanı içinde bulunmaları halinde, işlem borsa örf ve adetlerine göretespit olunan tarafça o borsaya tescil ettirilir ve tescil ücreti ödenir.Tescil ile yükümlü olan tarafın yokluğu halinde, diğer taraf tescili yaptırmakve ücretini ödemekle yükümlüdür.

b) Alıcı ve satıcıdan birininborsanın çalışma alanı içinde, diğerinin dışında olması halinde;

1) İki tarafın bulunduğu yerdeborsa mevcut ve mal her iki borsaya tâbi ise ve işlem de yazışma, telgraf,telefon, teleks ile yapılmış veya elektronik ortamda gerçekleştirilmişse,sözleşmenin kabul ile tamam olduğu yerdeki tarafça o yer borsasına tescilettirilir ve ücreti ödenir. Sözleşmenin nerede kabul ile tamam olduğu tespitedilemediği takdirde, işlem satıcının merkezinin bulunduğu yerdeki borsaya,satıcı tarafından tescil ettirilir ve ücreti ödenir.

2) Taraflardan birinin bulunduğuyerde borsa mevcut değil veya borsa mevcut olmasına rağmen, mal o borsaya dahildeğil veya taraflardan biri yurt dışında ise, işlem diğer tarafça kendimerkezinin bulunduğu yer borsasına tescil ettirilir ve ücreti ödenir.

c) Borsaya kayıtlı üyeler, borsanınçalışma alanı dışında yaptıkları ve bu fıkrada belirlenen tescil işlemleridışında kalan alım veya satımları, kayıtlı bulundukları borsalara tescilettirir ve ücretini öderler.

d) Borsanın çalışma sınırlarıdışında alım satım yapan taraflardan biri tacir veya sanayici sıfatını haizolmayan üretici ise, tescil zorunluluğu ve tescil ücretini ödeme yükümlülüğütacir ve sanayici olan diğer tarafa aittir. Alım satım yapan tarafların herikisi de tacir veya sanayici sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescilzorunluluğu uygulanmaz.

e) Kamu iktisadi kuruluşları ilesermayesinin yarısından fazlası Devlete ait olan kamu kuruluşlarınca yapılandestekleme alım ve satımlarına ilişkin borsa tescil ücreti muamelenin yapıldığıgünü takip eden en geç otuz gün içinde ilgili borsaya ödenir.

Tescil Süresi

Madde11-Borsa yerinde yapılan işlemler aynı gün, borsanın çalışma alanı içinde olmaklaberaber borsa yerinin dışında alınıp satılmasına müsaade edilen maddelere aitişlemler en geç otuz gün içinde tescil ettirilir.

İhracata ilişkin muameleleranlaşmaya müteakip tescil ettirilir.

Üyelerin iradesi dışında meydanagelen ve meclisçe kabul edilen mücbir sebepler dışında, belirtilen sürelerdetescil zorunluluğunun yerine getirilmemesi halinde, tescil ücreti yüzde ellifazlasıyla tahsil olunur. Ayrıca, süresinde ödenmeyen tescil ücretine 6183sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca günlük gecikme zammıtahakkuk ettirilir.

Tescil ücreti ve bunlara aitkesinleşen gecikme zamlarına ilişkin yönetim kurulunca verilen kararlar ilâmhükmünde olup, icra dairelerince yerine getirilir.

Meclis, tahsili imkansızlaşantescil ücreti ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve zammının takibindenvazgeçilmesine karar verebilir. İstisnai nitelikteki bu kararlar, aynıdurumdaki tüm üyeleri kapsayacak şekilde ve yılda bir defa olmak üzerealınır.

Tescil ücreti ve bunlara aitkesinleşen gecikme zamlarının tahsil zamanaşımı süresi beş yıldır.

Tescilin İlanı

Madde12 -Tescil olunan muamelelere ilişkin fiyatlar, alım ve satım şekilleriyle beraberaynı gün borsada yazılı olarak ilân edilir. Ancak, tarafların ticari unvanlarıve özel şartları açıklanmaz.

Tescilin İptali

Madde13 -Borsaya tescil ettirilmiş alım satım muameleleri tarafların yazılı müracaatlarıüzerine yönetim kurulu kararıyla iptal edilebilir ya da hakem heyeti veyamahkemeye kararıyla feshedilebilir. Bu durumda tescil ücreti talep halinde iadeedilir.

Aynı alım satım muamelelerininmükerrer yapılması halinde, tescil yönetim kurulu kararıyla iptal edilir.

Tescil Ücreti

Madde14 -Tescil edilen muamelenin bedeli üzerinden nispi olarak alınan ücrete"Tescil Ücreti" denir.

Tescil ücretinin oranı, malın alımsatım değeri üzerinden azamî binde ikidir ve bu oran meclisçe belirlenir.Borsaya tabi maddelerin alım ve satımları için aynı oranda uygulanmak üzere,işlem başına alınacak toplam tescil ücreti tavanı, yıllık aidat tavanının yüzdeonundan az ve tamamından fazla olamaz. Ürün senedi tescil ücreti oranı ise alımsatım değeri üzerinden en çok on binde beştir.

Meclis, bu maddenin ikincifıkrasında belirlenen azami hadleri aşmamak üzere tescil ücret oranını"borsa içi muameleler" ve "borsa dışı muameleler" içinfarklı oranda belirleyebilir.

İhracatın tescilinden ücretalınmaz. Ancak, ihracatçının ihraç ettiği malların yurt içindeki alımlarıtescile ve ücrete tabidir.

Tescil ücretinin, muameleyi tescilettiren tarafından tescil esnasında peşin olarak ödenmesi esastır. Meclis,kendi üyelerinden ileride yaptıracakları tescillere mahsuben önceden avansalınmasına karar verebileceği gibi, kendi üyelerinin yaptırdıkları tescillereilişkin ücretlerin toplamının, en geç on beş gün içinde ve bir defada olmakkaydıyla sonradan ödenmesine karar verebilir.

Alım satım muamelesi tesciledildikten sonra, tarafların müştereken yaptıkları tescil ücretini etkileyecekdeğişiklikler, tescilin yapıldığı gün borsaya iletilir ve bu değişiklik tescilücretinde bir artış meydana getirirse, aradaki fark tahsil edilir. Tescilücretinde azalma meydana gelmişse ve aynı gün borsaya bildirilmiş ise, fazlaalınan ücret ilgililere iade edilir. Tescil ücreti her işlem başına ayrı ayrıhesaplanarak tahsil edilir.

Tescil Mecburiyetinin Takibi

Madde15 -Borsalar, üyelerinin alım satımlarının tamamını tescil ettirip ettirmediklerinidenetlemeye yetkilidir. Bu amaçla hâkim kararıyla üyelerinin ilgili defter veevrakını inceleyebilir.

Bu incelemeler sonucunda, geçerlibir neden olmaksızın belirtilen sürelerde tescil zorunluluğunun yerinegetirilmediğinin tespit edilmesi durumunda, muameleler resen tescil edilir vebu Yönetmeliğin 11 inci maddesinin üçüncü fıkrasına göre işlem yapılır.

DÖRDÜNCÜBÖLÜM

Borsaİşlemlerinin Tesciline İlişkin Diğer Hükümler

Alım-SatımBeyannameleri

Madde16 -Alım satımlar;

a) Tacirler arasında vadeli ve özelşartlı olması,

b) Müstahsil ile tacir arasındahazır mal peşin tediye esasına göre yapılması,

c) Alıcı veya satıcının aynı şahıs, karşı tarafın iseçeşitli şahıslar olması ve muamelenin de hazır mal peşin tediye esasınadayanması,

halinde bu maksatlar için hazırlanmış özelbeyannamelerle tescil ettirilebilir. Alım satım beyannameleri üç nüsha olarakdüzenlenir.

Özellikleri dolayısıyla kasaplık canlı hayvanlar, et,deri, bağırsak, ihracat ve ithalât muameleleri için farklı beyannamelerkullanılabilir.

Beyannamelerin içeriği Birlik tarafından belirlenir.

Borsalarda alım satım işlemlerinin nasıl yapılacağı,Kanunun 48 inci maddesinin birinci fıkrasına göre, meclis tarafından yapılacakdüzenlemelerle belirlenir.

Tescilde Dikkate Alınacak Hususlar

Madde 17 -Tescilegetirilen alım satım beyannamelerinde beyannamenin usulüne uygun olarakdoldurulup doldurulmadığı, muamelenin yapıldığı ve tescile getirildiğitarihler, fiyat, beyannamede imzaları bulunan kimselerin borsada iş yapmayayetkili olup olmadıkları ve imzaları kontrol edilir, varsa eksiklertamamlattırılır.

Beyannameler; tarih atılmak, tescil numarası verilmek veparafe edilmek suretiyle muhasebe servisine intikal ettirilir.

Süresinden sonra tescile getirilen muamelelerde,belirtilen fiyatlar o gün için borsada oluşmuş fiyatlara uygun değil ise, bumuamelelerin doğruluğu hususunda gerekli araştırma yapılır ve bunlardandoğruluğu anlaşılanlar tescil edilir.

Tescil işlemlerinin mevzuata uygun şekilde yapılmasındanilgili borsa personeli sorumludur.

Tahakkuk veTahsilat

Madde 18 -Muhasebeservisi, beyannamelerin miktar, fiyat ve bedellerini bir defa daha inceler,tescil ücretini ve varsa, Kanunun 51 inci maddesine istinaden tarifeyebağlanmış sair ücretleri tahakkuk ve tahsil eder.

Beyanname üzerine "Tahsil Edilmiştir" kaşesibasılır ve parafe edilerek tescil servisine iade olunur.

Tescilin Deftere Kaydı

Madde19 -Tescil servisi beyannamelerin her üç nüshasına da "Tescil Edilmiştir"kaşesini basar, aslını imza ederek alıkoyar, diğer iki nüshayı ise ilgililereverir.

Tescil edilen alım satımı beyannameleri, tescil sayısısırasına göre, tescil defterine işlenir. Bu suretle tescil işlemi tamamlanır.

Borsalarca en az bir tescil defteri tutulur. Tescilsayısı, her yıl (1) den başlamak suretiyle sırayla takip eder. Beyannamelertescil defterine, tescil konusu ne olursa olsun, sırayla işlenir. Tescil sayısıve defter numarası beyannamelerde belirtilir.

Borsalar, çalışma şekillerine ve borsaya tabi maddelerinözelliklerine göre, her madde grubu veya her madde için ayrı tescil defterleritutabilir. Bu takdirde tescil defterlerinin her birine numara ve isim verilir.

Tescil defterleri, kullanılmadan önce sayfa numaralarıverilmek ve kaç sayfadan ibaret olduğu belirtilmek suretiyle yönetim kuruluncaonaylanır. Defterin her sayfası mühürlenerek genel sekreter tarafındanparaflanır.

Tescil defterlerinin içeriği Birlikçe belirlenir.

KaldırılanHükümler

Madde 20 -3/11/1987tarih ve 19623 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Ticaret Borsalarına DahilMaddeler ve Bu Maddelerin Alım veya Satımlarının Tescili Hakkında Yönetmelikyürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük

Madde 21-BuYönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde22 -Bu Yönetmelik hükümlerini Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı yürütür.